4 yaş sendromu nedir?

“Eskiden iki yaş sendromu mu vardı?” dedik, sonra hepimiz kendisiyle tanıştık. Kimimiz sendromu fark etmedi bile, kimimizse pedagoglara koştuk. Nasıl davranmamız gerektiğini öğrendik. Annelere iki yaş sendromunu sorun, herkes farklı bir şey anlatmaya başlar. Son zamanlarda da herkesten 4 yaş sendromunu duyar olduk. Ama buna sendrom demeden önce işin uzmanından bilgi alalım istedik. Uzman Psikolog Pınar Mermer’e 4 yaş ile ilgili merak ettiklerimizi sorduk.

4 yaş sendromu var mı?

Dört yaşın bir krizle birlikte anılmaması daha iyi olur. Çünkü sendromlar yaratarak ve onlara isimler vererek "kötü olacak" beklentisi yaratıyoruz sanki. Geleceğini tahmin ettiğimiz, sıkıntı dolu günlerin kaygısını önceden hissediyor ve bunu çocuklarımıza da aktarıyoruz. "Ooo 4 yaş çok daha fena" dediğinde biri, umursamasanız bile aklınızın bir köşesinde bu kalıyor. Size dört yaş döneminin zor geçeceğini yani "Horrible 4" olacağını söylesem, bu dönemde sizi bekleyen davranışları sıralasam ve bunu sık sık başkalarından da duysanız, çocuğunuzdan olumsuz davranışlar beklemeniz kaçınılmaz olur. Çocuğunuzda bu sıkıntıların olup olmadığına dikkat edip, normal çocukluk davranışlarını bile "Yine başladı 4 yaş sendromu" şeklinde değerlendirebilirsiniz.

2 yaş mı daha zor, 4 yaş mı?

Her çocuk ve aile farklıdır. Çocukların davranışları ve yetişkinlerin bu davranışları yorumlayış biçimi karşılıklı olarak birbirini etkiler. Ortaya her ailede bambaşka tablolar çıkar. “2 yaş mı daha zor, yoksa 4 yaş mı?” sorusuna cevabım "Kime göre daha zor?" olur. Bazı ebeveynler “4 yaşa gelince çok rahat ettik” der, bazıları “2 yaşı o kadar rahat atlattık ki, korktuğumuz gibi olmadı” der. 2 ve 4 yaşında "hayır" cümleleri normal gelişimin parçası olduğundan aslında çocuğunuz normal gelişim gösterdiği için sevinmeniz gerekir.

Çocukların 4 yaş döneminde anne-babalar ne tür sıkıntılar yaşıyor?

Ebeveynler için can sıkıcı kısım, direnen çocuğun fazlaca zaman ve enerji alması, ebeveynin tahammülünün zorlaması. "Hayır”lı ve “ama”lı cümleleri çocuklar "ben" olabilmek, hayatta var olduğunu kanıtlayabilmek, kendisinin ve başkalarının sınırlarını anlayabilmek için kuruyor. Öncelikle ailelerin bunu kabul etmesi gerekiyor.

Büyüklerin de bu hayatta “hayır”ları ve bol bol açıklamaları var. Ancak bazen ebeveyn başkalarına “hayır” diyemiyor ve kendisini çocuğunun her istediğini yapmak zorunda hissediyor. Bu kişilerde çocuğunun “hayır” dönemleri çok daha zor geçiyor. Ebeveyn çocuğunun bu tavrı karşısında reddedilmiş, hiçe sayılmış, sözü dinlenmemiş gibi hissediyorsa sıkıntılar ortaya çıkabiliyor. Eğer çocuğun tavrı "Beni üzmek için, kızdırmak için yapıyor" şeklinde yorumlanırsa, çocuğa karşı öfke ortaya çıkabiliyor ve yine "kriz”ler yaşanabiliyor. Bazen çocuklar ebeveynlerde "Beceremiyorum ben bu işi galiba" düşüncesine neden olur ve anne-babalar yorulur. Bu çok normal. Ama bu sürekli hissettiğimiz bir duyguysa, biraz durup düşünmeli. Sadece çocukla ilgili değil, genel olarak hayatla, işle, evlilikle ilgili de böyle duygular hissedilebiliyor. O zaman krizleri olan çocuk değil, anne-babalar oluyor. Bu durumda hemen bir şeyler yapmayı düşünmek gerekiyor.

4 yaşındaki çocuklara nasıl davranmalı?

3-5 yaş arası bazı ekollere göre çocuğun cinsel kimlik gelişimi ve toplumsal kuralları içselleştirmesi için kritik dönem. Bu dönemde eksik kalan şeyler çocuğun gelecekte kurallara uymada ve ikili ilişkilerde zorluk çekebileceğine işaret edebilir. Çocuk, kendisinin ve başkalarının daha farkında olur. Nelerin kabul edilebilir, nelerin edilemez olduğunu daha iyi anlasa da bu konuda hala kafası karışıktır. Karşı cinsten olan ebeveyne yakınlık gösterip, aynı cinsiyetten olanla rekabete girmesi beklenir. Özenmeler ve kıyaslamalar da bunun bir parçası olabilir. Bu dönemde çocuğun duygusal yükü ağır olan birçok konuyu çözmesi gerekir. Bu dönemde sınırlar koymak ve nedenlerini çocuğa anlatmak önemli. Anne-babaların iyi bir problem çözücü olması ve kendilerini bu anlamda geliştirmeleri için bu dönem aslında bir fırsattır. Duygularınızı kontrol edebilir, iyi ifade edebilir ve bunu nasıl yaptığınızı çocuğunuza öğretmeye çalışırsanız, sizinle çatışan değil, içindeki çatışmalı hali size aktarmaya çalışan bir çocukla karşılaşırsınız.

4 yaş sendromunda anne-babalar ne yapmalı?

En çok yaptığımız hata, durumu "kriz" olarak değerlendirmek. Kalp krizi olur, ekonomik kriz olur... Sözcük olarak duygusal anlamı yüklü sözcükleri aradan çıkarmak gerekiyor bence. Genel olarak durumu yorumlama biçimimizi daha pozitife çevirirsek daha sakin kalabiliriz. Öfke patlamaları ve cezalar özellikle katı kurallar, kıyaslamalar çocuğu daha çok kaygılandırır ve bu dönemde takıntılar ortaya çıkabilir. Sakin kalmak ve ona hayatta rehberlik etmek için kendimizi güçlendirmek, iyi bir çocuk-yetişkin ilişkisi için anahtarımız